Προετοιμασία για την επόμενη παγκόσμια κρίση κυβερνοασφάλειας

Σε ένα σύγχρονο κόσμο, όπου η τεχνολογία κυριαρχεί, το ψηφιακό τοπίο έχει καταστεί η θεμελιώδης βάση σχεδόν σε όλους τους τομείς. Από τον χρηματοοικονομικό τομέα και την υγειονομική περίθαλψη έως τις κρατικές υπηρεσίες και την εκπαίδευση, οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία για την εκτέλεση των καθημερινών τους λειτουργιών. Ως αποτέλεσμα, η κυβερνοασφάλεια να έχει αναδειχθεί σε μία από τις πιο καίριες προκλήσεις για την παγκόσμια κοινωνία. Η ταχύτατη εξέλιξη των κυβερνοαπειλών, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ευφυΐα των κυβερνοεγκληματιών, υποδηλώνει ότι μια νέα παγκόσμια κρίση κυβερνοασφάλειας είναι αναπόφευκτη. Η προετοιμασία για αυτή την πιθανότητα δεν αποτελεί πια επιλογή, αλλά επιτακτική ανάγκη.

Γράφει ο Παναγιώτης Σταύρου

Υπεύθυνος Ασφάλειας Πληροφοριών

Themis Portfolio Management Limited

 

 

 

Το αυξανόμενο τοπίο απειλών

Οι απειλές για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο γίνονται όλο και πιο περίπλοκες, διαφοροποιημένες και οργανωμένες. Αυτό που κάποτε ήταν ο τομέας των μοναχικών χάκερς ή των μικρών εγκληματικών ομάδων έχει εξελιχθεί σε εξαιρετικά εξελιγμένες επιχειρήσεις που συχνά υποστηρίζονται από κρατικούς παράγοντες ή προηγμένα συνδικάτα εγκληματιών στον κυβερνοχώρο. Αυτές οι απειλές κυμαίνονται από απλής κλίμακας παραβιάσεις, έως επιθέσεις ransomware σε κρίσιμες υποδομές και παραβιάσεις δεδομένων μεγάλης κλίμακας που περιλαμβάνουν προσωπικές πληροφορίες.

Μερικοί βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην κλιμάκωση των κινδύνων στον κυβερνοχώρο περιλαμβάνουν:

  1. Προηγμένες επίμονες απειλές (Advanced Persistent Threats–APTs) : Πρόκειται για μακροπρόθεσμες, στοχευμένες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο που διεξάγονται από καλά χρηματοδοτούμενους και υψηλά καταρτισμένους φορείς, που συχνά χρηματοδοτούνται από το κράτος. Τα APT μπορούν να διεισδύσουν σε κρίσιμες υποδομές, να κλέψουν ευαίσθητα δεδομένα και να θέσουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η επίθεση Stuxnet το 2010, η οποία είχε στόχο το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
  2. Ransomware Evolution: Οι επιθέσεις ransomware έχουν μετατραπεί σε μια μεγάλη παγκόσμια απειλή. Οι επιτιθέμενοι στοχεύουν πλέον βασικούς τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, η ενέργεια και τα οικονομικά, κρατώντας τους «ομήρους» για μεγάλα λύτρα. Αυτές οι επιθέσεις μπορούν να διαταράξουν ολόκληρες πόλεις, τομείς και οικονομίες. Ένα από τα πιο δημοφιλή παραδείγματα είναι η επίθεση ransomware WannaCry το 2017 , η οποία επηρέασε περισσότερους από 200.000 υπολογιστές σε 150 χώρες. Η επίθεση παρέλυσε νοσοκομεία, επιχειρήσεις και κυβερνητικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο, απαιτώντας πληρωμές Bitcoin με αντάλλαγμα την αποκατάσταση της πρόσβασης στα δεδομένα.
  3. Τρωτά σημεία του IoT : Η ταχεία ανάπτυξη του Διαδικτύου των Πραγμάτων ( IoT ) έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο οικοσύστημα διασυνδεδεμένων συσκευών, πολλές από τις οποίες έχουν ελάχιστα πρωτόκολλα ασφαλείας. Καθώς οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου εκμεταλλεύονται αυτές τις ευπάθειες, ολόκληρα δίκτυα συσκευών μπορούν να παραβιαστούν για την εκτέλεση κακόβουλων δραστηριοτήτων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επίθεση botnet Mirai το 2016 , όπου οι χάκερς χρησιμοποίησαν μη ασφαλείς συσκευές IoT για να εξαπολύσουν μία από τις μεγαλύτερες κατανεμημένες επιθέσεις άρνησης υπηρεσίας (DDoS) στην ιστορία. Η επίθεση διέκοψε σημαντικούς ιστότοπους όπως το Twitter, το Spotify και το Reddit , καταδεικνύοντας τους αυξανόμενους κινδύνους που ενέχουν οι μη ασφαλείς συσκευές IoT .
  4. Επιθέσεις εφοδιαστικής αλυσίδας : Μια νέα, επικίνδυνη τάση είναι η χρήση επιθέσεων εφοδιαστικής αλυσίδας, όπου οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου διεισδύουν σε αξιόπιστους προμηθευτές ή τρίτους συνεργάτες για πρόσβαση σε μεγαλύτερους οργανισμούς. Η επίθεση SolarWinds το 2020 είναι ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα αυτού του τύπου επίθεσης. Οι χάκερς εισήγαγαν κακόβουλο κώδικα σε μια ενημέρωση λογισμικού για την πλατφόρμα Orion της SolarWinds , η οποία χρησιμοποιείται από χιλιάδες οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων κρατικών υπηρεσιών όπως το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. Αυτή η επίθεση έθεσε σε κίνδυνο ευαίσθητα δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των επικοινωνιών μέσω email, και τόνισε τα τρωτά σημεία στα ευρέως χρησιμοποιούμενα συστήματα λογισμικού.
  5. AI και αυτοματισμός στις κυβερνοεπιθέσεις: Οι επιτιθέμενοι στρέφονται όλο και περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη (AI) και τη μηχανική μάθηση (Machine Learning) για να αυτοματοποιήσουν τις επιθέσεις, καθιστώντας τις πιο γρήγορες, πιο ακριβείς και πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Αυτά τα εργαλεία μπορούν να εκμεταλλευτούν επιθέσεις μηδενικής ημέρας (Zero day attacks), να προσαρμοστούν σε αντίμετρα και να κλιμακώσουν τις επιθέσεις πέρα από την ανθρώπινη ικανότητα. Το 2020, το botnet Emotet , το οποίο ήταν μια τεράστια εγκληματική υποδομή που χρησιμοποιήθηκε για τη διάδοση κακόβουλου λογισμικού, χρησιμοποίησε τεχνικές βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη για να βελτιώσει την προσέγγισή του σε επιθέσεις phishing και ransomware. Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από το botnet υπογράμμισε τον τρόπο με τον οποίο οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου εξελίσσουν τις μεθόδους τους, καθιστώντας τους ακόμη πιο δύσκολο να καταπολεμηθούν.

Ο παγκόσμιος αντίκτυπος μιας κρίσης κυβερνοασφάλειας

Το μέγεθος μιας κρίσης στον κυβερνοχώρο δεν μπορεί πλέον να υποτιμηθεί. Οι συνέπειες μιας μεγάλης κλίμακας παραβίασης ή κυβερνοεπίθεσης μπορεί να είναι καταστροφικές:

  • Οικονομική διαταραχή : Μια κυβερνοεπίθεση μπορεί να παραλύσει ολόκληρες βιομηχανίες, οδηγώντας σε οικονομικές απώλειες που μπορεί να ανέλθουν σε δισεκατομμύρια δολάρια. Η επίθεση ransomware NotPetya το 2017 , που αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν ένα τυπικό περιστατικό ransomware, αργότερα αναγνωρίστηκε ως μια καταστρεπτική επίθεση που είχε σχεδιαστεί για να προκαλέσει οικονομική ζημιά. Επηρέασε μεγάλες εταιρείες όπως η Maersk, η οποία έχασε 300 εκατομμύρια δολάρια σε έσοδα λόγω της επίθεσης που διατάραξε τις παγκόσμιες ναυτιλιακές της δραστηριότητες. Η επίθεση προκάλεσε εκτεταμένη αναστάτωση σε επιχειρήσεις στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
  • Κίνδυνοι Εθνικής Ασφάλειας : Οι κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές — συμπεριλαμβανομένων των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, των συστημάτων παροχής νερού και των δικτύων μεταφοράς — θα μπορούσαν να προκαλέσουν εκτεταμένο χάος. Η επίθεση στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας το 2015 , που αποδόθηκε σε Ρώσους χάκερς που υποστηριζόταν από το κράτος, άφησε περισσότερους από 230.000 Ουκρανούς χωρίς ρεύμα για αρκετές ώρες. Αυτή η επίθεση χρησίμευσε ως υπενθύμιση των τρωτών σημείων στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας του κόσμου και της πιθανότητας ο κυβερνοπόλεμος να αποσταθεροποιήσει ολόκληρα έθνη.
  • Απώλεια εμπιστοσύνης : Μια κρίση στον κυβερνοχώρο διαβρώνει την εμπιστοσύνη του κοινού τόσο στους θεσμούς όσο και στην τεχνολογία. Άτομα και οργανισμοί μπορεί να είναι απρόθυμοι να συμμετάσχουν σε ψηφιακές δραστηριότητες, φοβούμενοι παραβιάσεις του απορρήτου ή της ασφάλειας. Για παράδειγμα, η παραβίαση του Equifax το 2017 , η οποία αποκάλυψε τα προσωπικά στοιχεία 147 εκατομμυρίων ανθρώπων, οδήγησε σε σημαντική απώλεια της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στις ψηφιακές πλατφόρμες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η μακροπρόθεσμη ζημιά στη φήμη του Equifax χρησιμεύει ως προειδοποιητική ιστορία για το πώς μια παραβίαση μπορεί να βλάψει ανεπανόρθωτα μια επωνυμία.
  • Αντίκτυπος στη Δημόσια Υγεία και Ασφάλεια : Οι κυβερνοεπιθέσεις που στοχεύουν τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να διαταράξουν τα νοσοκομεία, οδηγώντας σε καθυστερημένες θεραπείες, σε κίνδυνο ιατρικών αρχείων και απώλεια ζωών. Μια επίθεση ransomware στο NHS στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2017  οδήγησε στην ακύρωση χιλιάδων ραντεβού και διαδικασιών, επηρεάζοντας σημαντικά τη φροντίδα των ασθενών. Αυτού του είδους οι επιθέσεις αναδεικνύουν τους κινδύνους των κυβερνοαπειλών για τα συστήματα δημόσιας υγείας, ειδικά σε περιόδους κρίσης.

Πώς να προετοιμαστούμε για την επόμενη παγκόσμια κρίση κυβερνοασφάλειας

Δεδομένου του αυξανόμενου τοπίου απειλών και των πιθανών παγκόσμιων επιπτώσεων, είναι επιτακτική ανάγκη οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί να λάβουν προληπτικά μέτρα για να προετοιμαστούν για την επόμενη κρίση κυβερνοασφάλειας. Οι παρακάτω στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας σε μια προσπάθεια αντιμετωπίσεις των επικείμενων παγκόσμιων κρίσεων κυβερνοασφάλειας  :

  1. Ενίσχυση  των βέλτιστων πρακτικών ασφάλειας στον κυβερνοχώρο : Ένα σημαντικό μέρος των κυβερνοεπιθέσεων, όπως το phishing, συμβαίνει λόγω ανθρώπινου λάθους ή αμέλειας. Οι οργανισμοί θα πρέπει να εκπαιδεύουν τακτικά τους υπαλλήλους σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, συμπεριλαμβανομένου του πώς να εντοπίζουν μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος, να ασφαλίζουν τους κωδικούς πρόσβασης και να διασφαλίζουν την σωστή χρήση και ασφάλεια των συσκευών.
  2. Επένδυση σε ισχυρά πλαίσια ασφαλείας : Οι κυβερνήσεις και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα πρέπει να εφαρμόσουν ολοκληρωμένα πλαίσια κυβερνοασφάλειας, όπως το NIST Cybersecurity Framework, η οδηγία NIS2  ή το πρότυπο ISO 27001. Αυτά τα πλαίσια/πρότυπα παρέχουν στους οργανισμούς εφαρμόσιμες κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία ευαίσθητων δεδομένων, τη διαχείριση του κινδύνου και την απόκριση σε πιθανά συμβάντα.
  3. Υιοθέτηση μοντέλων ασφαλείας Zero Trust : Η προσέγγιση Zero Trust, η οποία υποθέτει ότι υπάρχουν απειλές τόσο εντός όσο και εκτός του δικτύου ενός οργανισμού, δίνει έμφαση στη συνεχή επαλήθευση ταυτότητας και εξουσιοδότηση. Με το να μην εμπιστεύονται αυτόματα κανέναν χρήστη ή συσκευή, ακόμη και αυτές που βρίσκονται εντός της εταιρικής περιμέτρου, οι οργανισμοί μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης.
  4. Βελτίωση Σχεδίων Αντιμετώπισης Συμβάντων : Αν και είναι ζωτικής σημασίας η πρόληψη των κυβερνοεπιθέσεων, οι οργανισμοί πρέπει επίσης να είναι προετοιμασμένοι για το πότε αυτές συμβαίνουν. Ένα καλά καθορισμένο σχέδιο αντιμετώπισης περιστατικών, μαζί με τακτικές ασκήσεις και προσομοιώσεις, μπορεί να διασφαλίσει ότι ένας οργανισμός μπορεί να ανταποκριθεί γρήγορα και αποτελεσματικά για να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά.
  5. Συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών : Οι απειλές στον κυβερνοχώρο είναι παγκόσμιες και η καταπολέμησή τους απαιτεί διασυνοριακή συνεργασία. Οι κυβερνήσεις, οι ιδιωτικές εταιρείες και οι ειδικοί στον τομέα της κυβερνοασφάλειας θα πρέπει να συνεργάζονται για να μοιράζονται πληροφορίες, εργαλεία και πόρους για να βοηθήσουν στον εντοπισμό και τον μετριασμό των απειλών. Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στο συντονισμό και την αντιμετώπιση μεγάλων περιστατικών ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.
  6. Διασφάλιση της Εφοδιαστικής Αλυσίδας : Καθώς οι κυβερνοεπιθέσεις στοχεύουν ολοένα και περισσότερο τρίτους προμηθευτές, οι εταιρείες πρέπει να επιβάλλουν ισχυρά μέτρα ασφαλείας σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τους. Αυτό περιλαμβάνει τον έλεγχο τρίτων προμηθευτών, τη διενέργεια τακτικών ελέγχων και τη χρήση τεχνολογιών όπως το blockchain για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
  7. Κανονισμοί και πολιτικές : Οι κυβερνήσεις πρέπει να εφαρμόσουν ισχυρούς κανονισμούς που να διασφαλίζουν ότι οι επιχειρήσεις υιοθετούν κατάλληλες πρακτικές ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Κανονισμοί όπως ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) και η νομοθεσία για την Ψηφιακή Επιχειρησιακή Ανθεκτικότητα (DORA)  της ΕΕ θέτουν πρότυπα που πρέπει να πληρούν οι εταιρείες για την προστασία των ευαίσθητων δεδομένων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οργανισμών για την προστασία τους από απειλές στον κυβερνοχώρο αντίστοιχα. Ταυτόχρονα, η διεθνής συνεργασία για την πολιτική ασφάλειας στον κυβερνοχώρο είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών.
  8. Προγράμματα κατάρτισης και πιστοποίησης στον τομέα της κυβερνοασφάλειας: Ένα βασικό στοιχείο για την ενίσχυση της άμυνας στον κυβερνοχώρο είναι η διασφάλιση ότι υπάρχουν αρκετοί ειδικευμένοι επαγγελματίες για τη διαχείριση και την ασφάλεια των δικτύων. Οι κυβερνήσεις και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε προγράμματα κατάρτισης και πιστοποίησης για να δημιουργήσουν μια νέα γενιά ειδικών στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.

Δεν είναι ζήτημα αν , αλλά πότε

Η επόμενη μεγάλη παγκόσμια κρίση στον τομέα της κυβερνοασφάλειας δεν είναι απλώς θέμα ‘αν’ θα συμβεί, αλλά ‘πότε’. Καθώς ο ψηφιακός κόσμος συνεχώς επεκτείνεται, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η αυξανόμενη εξάρτησή μας από το διαδίκτυο δημιουργούν νέες ευκαιρίες για τους κυβερνοεγκληματίες να εκμεταλλευτούν ευπάθειες. Το τοπίο των ψηφιακών απειλών εξελίσσεται διαρκώς, και με την ταχεία ανάπτυξη του Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT), της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων καινοτομιών, η ανάγκη για ισχυρές στρατηγικές προστασίας είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

Η ώρα για να προετοιμαστούμε είναι τώρα και ο μόνος τρόπος να προστατευτούμε αποτελεσματικά από τις αναπόφευκτες κυβερνοεπιθέσεις που θα έρθουν είναι να επενδύσουμε σε προηγμένα μέτρα ασφαλείας, να ενισχύσουμε τη συνεργασία μεταξύ οργανισμών και κυβερνήσεων, και να βελτιώσουμε την ανθεκτικότητα όλων των ψηφιακών συστημάτων. Αυτό περιλαμβάνει την εκπαίδευση και ενημέρωση των χρηστών, την ενίσχυση των υποδομών, και την εφαρμογή πρωτοκόλλων ασφαλείας που προλαμβάνουν και αντιμετωπίζουν τις απειλές σε κάθε επίπεδο.

Η κυβερνοασφάλεια είναι μια κοινή ευθύνη και η προστασία του ψηφιακού κόσμου απαιτεί συλλογική προσπάθεια. Ο καθένας από εμάς – είτε πρόκειται για οργανισμούς, είτε για κυβερνήσεις ή μεμονωμένα άτομα – πρέπει να αναγνωρίσουμε τη σοβαρότητα αυτών των απειλών και να συνεργαστούμε για να διασφαλίσουμε ότι το ψηφιακό μας μέλλον παραμένει ασφαλές, βιώσιμο και αξιόπιστο.